De gloriedagen van de langspeelplaat liggen al even achter ons. Want waarom zou je nog fysieke geluidsdragers kopen, als er miljoenen gratis liedjes zomaar voor het grijpen liggen op YouTube en streamingsdiensten als Spotify?
Bovendien: wie heeft in dit haastige digitale decennium überhaupt nog tijd om een volledig muziekalbum in één luisterbeurt uit te zitten? En toch is dat exact wat er in 2023 gebeurd. Want de vinylverkoop beleeft namelijk een ongeziene revival. Wat verklaart die onverwachte terugkeer van de lp eigenlijk? Dat ontdek je hieronder!
De teloorgang van de vinylplaat
Ooit sleet de muziekindustrie jaarlijks wel 530 miljoen vinylplaten. In de jaren 70 had iedereen wel een exemplaar van Led Zeppelins ‘IV’, Fleetwood Macs ‘Rumours’, en de disco stampende ‘Saturday Night Fever’-soundtrack in huis.
In de jaren 80 stapte een flinterdun optisch blinkend schijfje in de boksring: de ‘Compact Disc’. Deze nieuwe fysieke geluidsdrager van Sony en Philips sloeg in nauwelijks enkele jaren tijd het decennialange oppermachtige vinyl compleet beurs tegen het canvas.
In 1990, het jaar waarin Sinéad O’Connor met ‘Nothing Compares 2 U’ de internationale hitlijsten aanvoerde, verlieten nog slechts 10 miljoen platen de muziekwinkels. De vinylplatenverkoop was gereduceerd tot een meelijwekkend marktaandeel van amper 0,1%!
De blinkende opmars van de ‘Compact Disc’
Cd’s namen niet alleen de plaats in van vinyl als populairste fysieke geluidsdrager. De blinkende schijfjes zorgden ook nog eens voor compleet ongeziene astronomische verkooprecords.
Op het hoogtepunt vlogen er jaarlijks meer dan 2 miljard cd’s over de toonbank. Toch was ook het koninkrijk van dit nieuwe goudhaantje van de muziekindustrie niet eeuwigdurend. Sterker nog. Toen in 1998 de eerste MP3-spelers hun neus aan het venster staken, ging het snel. Akelig snel.
Het digitale tijdperk
Al een jaar later joegen de piraten van Napster grote namen als Metallica de stuipen op het lijf. In 2000 flirtte de cd-verkoop met een astronomische 2,5 miljard verkochte exemplaren. Een zenit die de muziekindustrie nooit meer zou evenaren.
Toen Steve Jobs op een herfstige oktoberdag in 2001 de eerste iPod uit de broekzak van zijn Levi’s 501 toverde, was het hek helemaal van de dam. De jaren daarop stortte de cd-industrie genadeloos in.
Het optische wonderkind dat de muffe grammofoonplaat twee decennia eerder had vermorzeld, onderging nu hetzelfde droeve lot in een digitale wereld waar YouTube, iTunes en Spotify voortaan de lakens uitdeelden.
De grote vinyl-comeback
En toen gebeurde er iets geks. Plots doken weer vinylplaten op in de winkelrekken. Het begon voorzichtig in gespecialiseerde winkels en aan de merchandise-stands van koppige alternatieve bandjes.
Maar al snel was er geen houden meer aan. Plots holden niet alleen verstokte audiofielen, maar ook baardige Brusselse bakfietshipsters, veertienjarigen in oversized Nirvana T-shirts van de H&M, en huismoeders op zoek naar de laatste nieuwe van Adele naar de platenboer.
De muziekindustrie keek ondertussen geamuseerd toe. Platenbazen lieten met plezier enkele vrachtwagens PVC en karton aanrukken om het nieuwste wapenfeit van Billie Eilish, Oscar & The Wolf en Dua Lipa op lp te persen. De jaarlijkse ‘Record Store Day’-evenementen overspoelden de verzamelmarkt met zeldzame gelegenheidsedities op pimpelpaars of olijfgroen vinyl.
Het snel groeiende vinylsucces heeft helaas ook een schaduwkant. De persfabrieken kunnen de stijgende vraag maar moeilijk volgen. Ook het wereldwijde grondstoffentekort liet zich afgelopen jaren gevoelig merken.
Nieuwprijzen van veertig euro voor één enkele lp worden stilaan het nieuwe normaal. Terwijl de doorverkoopprijzen van woekeraars op 2dehands.be en Discogs exploderen alsof Luke Skywalker net met veel vertoon zijn X-Wing-laserkanon door het zwakke punt van de Death Star heeft geknald.
Het recordjaar 2022
In 2022 pakte vinyl zijn kroon terug. Met 41 miljoen lp’s overklaste het zwarte goud moeiteloos de cd-verkoop, die met amper 33 miljoen stuks een nieuw dieptepunt bereikte.
Het was in Amerika alweer van 1987 geleden dat de lp betere verkoopcijfers dan de cd kon voorleggen. 2022 bleek bovendien geen unicum. In de eerste negen maanden 2023 steeg de lp-verkoop opnieuw met 15%.
Popartiesten als Lana Del Rey, Kylie Minogue, Harry Styles en de alomtegenwoordige Taylor Swift slijten vlotjes tienduizenden stuks van hun laatste album op vinyl. Maar ook veteranen als Fleetwood Mac, Pink Floyd en de Britpopcoryfeeën Oasis en Blur lieten de kassa’s dit jaar lekker rinkelen.
De toekomst kraakt heerlijk nostalgisch
Natuurlijk blijft dit klein bier in vergelijking met de dominante streamingsdiensten die goed zijn voor 88,5% van de muziekmarkt. Maar anderzijds neemt de vinylverkoop nu alweer 17 opeenvolgende jaren toe. En het ziet er voorlopig niet naar uit dat die opmars in 2024 zal afkalven.
Gelukkig maar. Want wat is er nu heerlijker dan zo’n lekker ouderwets krakende elpee onder de pick-upnaald te leggen?
